HPV (ადამიანის პაპილომა ვირუსი) რეპროდუქციული ტრაქტის ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული ვირუსია, პაპილომა ვირუსის 100-ზე მეტი გენოტიპია ცნობილი. მათ ორ დიდ ჯგუფად ყოფენ: დაბალი რისკისა (არაონკოგენური) და მაღალი რისკის (ონკოგენური) გენოტიპებად. საშვილოსნოს ყელის კიბოს გამომწვევი 90 %-ში ადამიანის პაპილომა ვირუსია (HPV); პაპილომა ვირუსის პრევენცია კი ვაქცინაციის საშუალებითაა შესაძლებელი
საქართველოში ადამიანის პაპილომა ვირუსის საწინააღმდეგო აცრა უფასოა 18 წლამდე და ხელმისაწვდომია ჯანდაცვის პირველადი რგოლის ცენტრებში (პოლიკლინიკებში).
არსებობს 4 ვაქცინა, რომლებიც კვალიფიცირებულია ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ, ყველა მათგანი იცავს მაღალი ონკოგენობის მქონე ვირუსის ტიპისგან. საშვილოსნოს ყელის კიბოს პრევენციის მიზნით, WHO რეკომენდაციას უწევს 9-დან 13 წლამდე გოგონების ვაქცინაციას, როდესაც უმეტესობას არ დაუწყია სქესობრივი ცხოვრება.
ხელმისაწვდომია 3 განსხვავებული ვაქცინა, რომლებიც განსხვავდება სამიზნე HPV ტიპით
●ადამიანის პაპილომავირუსის ოთხვალენტიანი ვაქცინა (გარდასილი) მოიცავს HPV 6, 11, 16, და 18 ტიპებს.
●ადამიანის პაპილომავირუსის 9-ვალენტიანი ვაქცინა (გარდასილ 9) მოიცავს- HPV -6, 11, 16 18, ასევე 31, 33, 45, 52 და 58 ტიპებს.
●ადამიანის პაპილომავირუსის ბივალენტური ვაქცინა (Cervarix) მოიცავს- HPV 16 და 18 ტიპებს.
არსებობს კიდევ ერთი, ბივალენტური ვაქცინა, რომელიც მოიცავს HPV 16 და 18 ტიპებს, თუმცა მხოლოდ ჩინეთშია ხელმისაწვდომი;
მამაკაცების ვაქცინაცია
HPV ვაქცინაცია სასარგებლოა მამაკაცებშიც, იცავს კიბოსგან,რომელიც შეიძლება გამოწვეული იყოს მუდმივი HPV ინფექციით. HPV ტიპი 16 და 18 იწვევს პასუხისმგებელია ანალური კიბოს შემთხვევების თითქმის 90 %-ზე და HPV ხშირად ფიქსირდება მამაკაცის რეპროდუქციული სისტემის სიმსივნეების დროსაც.
რეკომენდებულია HPV-ის საწინააღმდეგო ვაქცინაცია ქალისა და მამაკაცის შემდეგ ასაკობრივ დიაპაზონში:
- 11-დან 12 წლამდე, ასევე შესაძლებელია 9 წლის ასაკიდან.
- 13-დან 26 წლამდე – თუ ადრე არ ჩატარებულა ან არ დასრულებულა ვაქცინაციის სრული კურსი;
27 წლის შემდეგ რეკომენდებული არ არის რუტინულად ვაქცინაცია,რადგან ამ ასაკობრივ დიაპაზონში მყოფი ადამიანების უმეტესობა უკვე ინფიცირებულია HPV-ით, თუმცა გადაწყვეტილება ინდივიდუალურად უნდა იქნას მიღებული,სარგებლის გათვალისწინებით. (მაგ: სქესობრივი კავშირის არ ქონა);
ჯანმოს რეკომენდაციით 15 წელზე ნაკლები ასაკის გოგონებში HPV-ის საწინააღმდეგო ვაქცინაცია 2-ჯერადად 6 თვიანი ინტერვალით უნდა ჩატარდეს.
15 წლის და უფროსი ასაკის გოგონებისა და აივ ინფექციით დაავადებულების აცრა მიზანშეწონილია სამ-ჯერადი გრაფიკით (0, 1–2, 6 თვიანი ინტერვალით) მოხდეს. თუმცა ≥15 გოგონების ორ-ჯერადი აცრაც ადეკვატურია, გასათვალისწინებელია, რომ აცრებს შორის ინტერვალი 12-15 თვეს არ უნდა აღემატებოდეს. უმჯობესია, ვაქცინაცია სქესობრივი ცხოვრების დაწყებამდე დაიწყოს.
საჭიროა თუ არა წინასწარი კვლევები ვაქცინაციისთვის?
- HPV ვაქცინაცია შეიძლება ჩატარდეს სპეციალური კვლევების გარეშე.
- ინდივიდს არ უნდა ჰქონდეს ალერგია ვაქცინის რომელიმე კომპონენტის მიმართ.
შესაძლო გვერდითი ეფექტები
ნებისმიერი ვაქცინის ან მედიკამენტის მსგავსად, HPV ვაქცინასაც შეიძლება ჰქონდეს გვერდითი მოვლენები,რომლებიც მსუბუქია და მოიცავს:
- ტკივილი, სიწითლე ან შეშუპება ვაქცინის ინიექციის ადგილას.
- თავბრუსხვევა ან დაღლილობა;
- გულისრევა
- თავის ტკივილი.
HPV ვაქცინის სარგებელი ბევრად აღემატება გვერდითი ეფექტების რისკს.
უნდა გვახსოვდეს ,რომ HPV-ის საწინააღმდეგო ვაქცინაცია არ ცვლის საშვილოსნოს ყელის კიბოს სკრინინგს და აუცილებელია პაპ-ტესტის ჩატარება შემუშავებული სტანდარტების მიხედვით.